Ο καρκίνος του πνεύμονα αντιπροσωπεύει την κυρίαρχη αιτία θανάτου από κακοήθεια σε γυναίκες και άνδρες στις Η.Π.Α.-προκαλώντας περισσότερους από 160.000 θανάτους ετησίως. Η έγκαιρη διάγνωση της πάθησης διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη συνολική πορεία της νόσου και επηρεάζει το θεραπευτικό αποτέλεσμα σε μεγάλο βαθμό. Για το λόγο αυτό, έχει προταθεί πλέον και στη χώρα μας η θέσπιση ενός ενιαίου προγράμματος προσυμπτωματικού ελέγχου. Προσυμπτωματικός έλεγχος λέγεται ο έλεγχος με απεικονιστικές εξετάσεις με σκοπό την ανίχνευση ενός αρχόμενου καρκίνου τόσο μικρού, που δεν προκαλεί συμπτώματα. Στην περίπτωση του καρκίνου του πνεύμονα, αυτός ο έλεγχος αφορά ενήλικες με βεβαρημένο ιστορικό καπνίσματος, στους οποίους έχει θέση η τακτική παρακολούθηση των πνευμόνων με “αξονική τομογραφία χαμηλής δόσης” (low-dose CT ή LDCT).
Η διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα σε πρώιμο στάδιο
H μελέτη NLST ήταν μία πολυκεντρική μελέτη που διεξήχθη σε 33 ιατρικά κέντρα στις Η.Π.Α. και περιέλαβε έναν πολύ μεγάλο αριθμό ατόμων με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα με βάση το ιστορικό καπνίσματος. Οι ενήλικες που συμμετείχαν στη μελέτη χωρίστηκαν με τυχαίο τρόπο σε δύο ομάδες, που υποβάλλονταν σε διαφορετικές μεθόδους screening για τρία συναπτά έτη (με μεσοδιάστημα 12 μηνών). Τα άτομα της πρώτης ομάδας υποβλήθηκαν σε έλεγχο με low-dose αξονική τομογραφία ενώ αυτά της δεύτερης ομάδας ελέγχονταν με απλή ακτινογραφία θώρακος. Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης NLST, ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο του πνεύμονα ελαττώνεται κατά 20% με τη στρατηγική του προσυμπτωματικού ελέγχου με low-dose αξονική, σε άτομα που θεωρείται ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα.
Έτσι, η εφαρμογή τακτικού προσυμπτωματικού ελέγχου (screening) προτείνεται εφ’ όσον πληρούνται τα παρακάτω κριτήρια :
- Βαρύ ιστορικό καπνίσματος, ισοδύναμο με 30 πακέτα-έτη και πάνω (υπολογίζω τα πακέτα-έτη πολλαπλασιάζοντας τον αριθμό των πακέτων ανά ημέρα, όπου πακέτο=20 τσιγάρα, με τα έτη καπνίσματος)
- Τρέχων καπνιστής ή διακοπή του καπνίσματος εντός των τελευταίων 15 ετών
- Ηλικία μεταξύ 55 και 80 ετών
- Ιστορικό χρόνιας περιβαλλοντικής/επαγγελματικής έκθεσης σε ουσίες που ενοχοποιούνται για την πρόκληση καρκίνων του αναπνευστικού συστήματος
- Προηγηθείσα ακτινοβολία στην περιοχή του θώρακα
Μετά την ηλικία των 81, ή εφ’ όσον κάποιος δεν έχει καπνίσει για 15 χρόνια και περισσότερο, δεν υπάρχει πλέον ανάγκη να υποβάλλεται σε προσυμπτωματικό έλεγχο. Το ίδιο ισχύει και εάν συνυπάρχουν παθήσεις που δυσχεραίνουν ένα πιθανό χειρουργείο (που είναι η βασική θεραπεία του καρκίνο του πνεύμονα πρώιμου σταδίου).
Ακριβώς επειδή υπάρχουν και διάφοροι κίνδυνοι που σχετίζονται με τον προσυμπτωματικό έλεγχο, αυτός συνιστάται μόνο σε άτομα που δεν εμφανίζουν συμπτώματα, όμως διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο λόγω του ιστορικού καπνίσματος και της ηλικίας τους. Οι κίνδυνοι από την περιττή διενέργεια προσυμπτωματικού ελέγχου με αξονική αφορούν :
- Τυχαία απεικονιστικά ευρήματα χωρίς κλινική σημασία, που όμως οδηγούν αναγκαστικά σε επιπλέον εξετάσεις και διαδικασίες
- Περιττή έκθεση σε ακτινοβολία, ειδικά στην περίπτωση επαναλαμβανόμενων ελέγχων με αξονική τομογραφία
Φαίνεται λοιπόν ότι ο προσυμπτωματικός έλεγχος με low-dose αξονική τομογραφία θώρακος σε άτομα αυξημένου κινδύνου κερδίζει συνεχώς έδαφος πανευρωπαϊκά και στη χώρα μας και τείνει να καθιερωθεί στην κλινική μας ρουτίνα.
Τέλος, αξίζει να συμπληρώσουμε ότι η καλύτερη πρόληψη είναι η διακοπή του καπνίσματος.