Αυτή η πληροφορία περιγράφει προβλήματα κατάποσης που μπορεί να προκαλούνται από την ακτινοθεραπεία στην κεφαλή και τον αυχένα σας. Επίσης περιγράφει τον τρόπο πρόληψής τους.
Σχετικά με την φυσιολογική κατάποση
Πολλοί μύες και νεύρα συνεργάζονται για να σας βοηθήσουν να καταπιείτε (βλ.Εικόνα 1). Όταν τρώτε και πίνετε, το φαγητό και τα υγρά αναμειγνύονται με το σάλιο σας. Το σάλιο σας κάνει την τροφή μαλακή και
υγρή. Μασώντας τη, η τροφή σας διασπάται. Καθώς μασάτε, το φαγητό και το σάλιο διαμορφώνουν μία μπάλα που λέγεται βώλος.
Όταν καταπίνετε, η γλώσσα σας σπρώχνει τον βώλο στο πίσω μέρος του στόματός σας. Κατόπιν, ένα αντανακλαστικό αναλαμβάνει και το πίσω μέρος της γλώσσας σας σπρώχνει το φαγητό προς τον οισοφάγο σας (σωλήνας 1/12 φαγητού). Ταυτόχρονα, ο λάρυγγάς σας (φωνητικό κουτί) κλείνει για να εμποδίσει την είσοδο της τροφής ή του υγρού στον αεραγωγό σας (τραχεία). Κατόπιν ο βώλος μετακινείται προς τα κάτω στον οισοφάγο σας και στο στομάχι σας.
Εάν οι μύες στο στόμα σας ή τον λαιμό σας είναι ασθενείς, η τροφή ή το υγρό μπορεί να κολλήσουν στον οισοφάγο σας ή να εισέλθουν στον αεραγωγό ή τους πνεύμονές σας. Και τα δύο μπορεί να είναι επικίνδυνα.
Όταν η τροφή ή το υγρό μπει στον αεραγωγό σας ή στους πνεύμονές σας λέγεται αναρρόφηση. Η αναρρόφηση μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές όπως πνευμονία (μία λοίμωξη σε έναν ή και στους δύο πνεύμονές σας) ή αναπνευστικές μολύνσεις (μολύνσεις που πλήττουν την μύτη, τον λαιμό και
τους αεραγωγούς σας ή και τα 3).
Πώς ο καρκίνος και η ακτινοθεραπεία μπορούν να επηρεάσουν την κατάποση
Ανάλογα με το μέγεθος και τη θέση του όγκου, η ακτινοθεραπεία σας μπορεί να εξασθενίσει τους μύες και τις δομές που σας βοηθούν να καταπιείτε. Επίσης μπορεί να τους εμποδίσει να λειτουργήσουν εξίσου καλά με το πως λειτουργούσαν πριν ξεκινήσετε την ακτινοθεραπεία. Μπορεί να σας δυσκολέψει να φάτε και να πιείτε κανονικά.
Η ακτινοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει:
- Πόνος κατά την κατάποση
- Πόνος (βλεννογονίτιδα) στο στόμα ή στον λαιμό σας
- Ξηροστομία
- Πιο παχύρευστο σάλιο
- Πρήξιμο
- Αλλαγές στη γεύση
Αυτά τα συμπτώματα συνήθως ξεκινούν 1 έως 2 εβδομάδες αφού ξεκινήσετε την ακτινοθεραπεία. Μπορεί να επιδεινωθούν κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Τα περισσότερα συμπτώματα θα ξεκινήσουν να βελτιώνονται περίπου 2 με 4 εβδομάδες αφού τελειώσετε τη θεραπεία. Η ακτινοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει και μόνιμη ουλή στον ιστό. Οι επιπτώσεις των ουλών εξαρτώνται από την περιοχή που έλαβε τη θεραπεία.
- Οι μύες που είναι ενωμένοι στην σιαγόνα σας μπορεί να σφίξουν και να δυσκολεύσουν το άνοιγμα του στόματός σας και το μάσημα του φαγητού σας. Αυτό λέγεται τρισμός.
- Οι σιελογόνοι αδένες σας ενδέχεται να μην παράγουν αρκετό σάλιο. Αυτό μπορεί να σας δυσκολέψει στην κατάποση επειδή το στόμα σας είναι υπερβολικά στεγνό.
- Οι μύες στην γλώσσα σας και στο πίσω μέρος του λαιμού σας μπορεί να μην είναι σε θέση να κινηθούν. Μπορεί να σας δυσκολέψει να σπρώξετε το φαγητό ή τα υγρά προς τα κάτω στον λαιμό σας και να ανοίξετε τον οισοφάγο σας.
- Οι μύες που συμβάλλουν στην προστασία του αεραγωγού σας όταν καταπίνετε μπορεί να είναι πιο εξασθενημένοι. Μπορεί να μην είναι αρκετά δυνατοί ώστε να εμποδίσουν τα τρόφιμα ή τα υγρά να κατέβουν στον αεραγωγό σας.
- Ο οισοφάγος σας μπορεί να στενέψει. Μπορεί να κάνει την τροφή να κολλήσει στο πίσω μέρος του λαιμού σας.
πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να μπορέσετε να αντιμετωπίσετε αυτά τα προβλήματα. Άλλες θεραπείες μπορεί επίσης να επηρεάσουν την κατάποση. Η εγχείριση μπορεί να επηρεάσει μέρη του στόματος και του λαιμού σας, γεγονός που θα μπορούσε να κάνει πιο δύσκολη την κατάποση. Ορισμένα φάρμακα χημειοθεραπείας μπορούν επίσης να προκαλέσουν πληγές στο στόμα και τον λαιμό σας. Αυτό μπορεί να κάνει επώδυνη την κατάποση.
Διαχείριση προβλημάτων με την κατάποση
Η δυσκολία κατάποσης λέγεται δυσφαγία. Η ομάδα υγειονομικής περίθαλψής σας θα συνεργαστεί μαζί σας για να μπορέσετε να αντιμετωπίσετε τη δυσφαγία. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει τους γιατρούς σας, τις νοσηλεύτριες, έναν ειδικό για την κατάποση και έναν κλινικό διαιτολόγο/διατροφολόγο.
Θα δείτε επίσης έναν ειδικό για την κατάποση πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη θεραπεία σας. Θα:
- Εξηγήσουν τον τρόπο με τον οποίο η θεραπεία μπορεί να επηρεάσει την κατάποσή σας.
- Σας μάθουν ασκήσεις για να εκτείνετε και να ενισχύσετε τους μύες που εμπλέκονται στην κατάποση.
- Ψάξει για τυχόν αλλαγές στην ικανότητά σας να καταπίνετε κατά τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας.
- Σας βοηθά να διατηρήσετε την ικανότητά σας να καταπίνετε μετά τη θεραπεία σας για την πρόληψη μακροχρόνιων ή όψιμης εμφάνισης αλλαγών.
Επώδυνη κατάποση
Εάν είναι επώδυνο όταν καταπίνετε, η ομάδα υγειονομικής περίθαλψης σας θα σας δώσει φάρμακο για τον πόνο για να σας βοηθήσει. Ακολουθήστε τις οδηγίες του γιατρού σας για να λάβετε το φάρμακο. Εάν δεν βοηθήσει, πείτε το στον ιατρό ή τη νοσοκόμα σας. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά φάρμακα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διαχείριση του πόνου σας.
Αναρρόφηση
Όταν δυσκολεύεστε στην κατάποση, τα τρόφιμα ή τα υγρά μπορεί να συγκεντρώνονται στο πίσω μέρος του λαιμού σας. Αυτό μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα να κάνετε αναρρόφηση της τροφής σας. Οι ενδείξεις της
αναρρόφησης περιλαμβάνουν:
- Βήχα όταν καταπίνετε
- Βήχα αφού καταπιείτε
- Αλλαγές στην φωνή σας όταν τρώτε ή πίνετε
Εάν συμβεί κάποιο από τα παραπάνω, επικοινωνήστε αμέσως με τον ειδικό
για την κατάποσή σας. Θα αξιολογήσει τυχόν αλλαγές στην ικανότητά σας
να καταπίνετε και μπορεί να συστήσει τροφές και υγρά που είναι πιο
ασφαλή για την κατάποση. Μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να
εκπαιδευθείτε με ασκήσεις κατάποσης για πρόληψη περισσότερων αλλαγών
στην ικανότητά σας να καταπιείτε.
Καλέστε αμέσως τον ιατρό ή τη νοσοκόμα σας, εάν εμφανίσετε κάποιο από
τα παρακάτω συμπτώματα:
- Λαχάνιασμα
- Συριγμός
- Επώδυνη αναπνοή
- Βήχας με φλέγμα ή βλέννα
- Πυρετός 38 °C (100,4 °F) ή υψηλότερος
Μπορεί να είναι ενδείξεις πνευμονίας ή αναπνευστική μόλυνση.
Τρισμός
Ο τρισμός είναι όταν δεν μπορείτε να ανοίξετε το στόμα σας τόσο πολύ όσο συνήθως. Ο τρισμός μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή κατά τη διάρκεια, αμέσως μετά, ή ακόμα και χρόνια μετά τη θεραπεία σας.
Όταν δεν μπορείτε να ανοίξετε το στόμα σας καλά, είναι δύσκολο για τον ιατρό να εξετάσει την περιοχή. Επίσης μπορεί να έχετε προβλήματα:
- Να καθαρίζετε το στόμα και τα δόντια σας (στοματική υγιεινή). Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δυσοσμία, πρόβλημα στις κοιλότητες και μολύνσεις.
- Να μασάτε και να καταπίνετε. Μπορεί να σας δυσκολέψει να φάτε και να πιείτε.
- Να μιλήσετε.
- Να φιλήσετε.
- Να σας τοποθετηθεί ένας αναπνευστήρας, σαν να χρειάζεστε γενικήαναισθησία (φάρμακο για να κοιμηθείτε κατά τη διάρκεια μίας εγχείρισης ή επέμβασης).
- Να έχετε συνήθη οδοντική θεραπεία.
Όταν εμφανιστεί ο τρισμός, είναι πολύ δύσκολο να θεραπευθεί. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να αποτρέψετε τον τρισμό και να τον θεραπεύσετε το συντομότερο δυνατόν. Ο ειδικός για την κατάποσή σας θα σας δείξει
ασκήσεις για την πρόληψη του τρισμού. Είναι επίσης σημαντικό να τηρείτε καλή στοματική υγιεινή και καλή στάση σώματος.
Ασκήσεις
Αυτές οι ασκήσεις θα βοηθήσουν να αποτραπούν αλλαγές στην ικανότητά σας να καταπιείτε κατά την διάρκεια της ακτινοθεραπείας σας. Επίσης θα σας βοηθήσουν να διατηρήσετε την ικανότητά σας να καταπιείτε στην πάροδο του χρόνου. Ο ειδικός για την κατάποσή σας θα σας πει πότε να αρχίσετε να τις κάνετε. Οι ασκήσεις δεν θα βοηθήσουν αν τις ξεκινήσετε υπερβολικά νωρίς μετά από την εγχείριση ή υπερβολικά πριν από την ακτινοθεραπεία σας.
Κάνετε 10 επαναλήψεις κάθε άσκησης 3 φορές την ημέρα. Εάν ο ειδικός για την κατάποση σας πει να τις κάνετε περισσότερο ή λιγότερο συχνά, ακολουθήστε τις οδηγίες του αντ’ αυτού.
Ασκήσεις κατάποσης
Αυτές οι ασκήσεις θα βοηθήσουν να αποτραπούν αλλαγές στην ικανότητά σας να καταπιείτε κατά την διάρκεια της ακτινοθεραπείας σας. Επίσης θα σας βοηθήσουν να διατηρήσετε την ικανότητά σας να καταπιείτε στην πάροδο του χρόνου. Ο ειδικός για την κατάποσή σας θα σας πει πότε να αρχίσετε να τις κάνετε. Οι ασκήσεις δεν θα βοηθήσουν αν τις ξεκινήσετε υπερβολικά νωρίς μετά από την εγχείριση ή υπερβολικά πριν από την ακτινοθεραπεία σας.
Κάνετε 10 επαναλήψεις κάθε άσκησης 3 φορές την ημέρα. Εάν ο ειδικός για την κατάποση σας πει να τις κάνετε περισσότερο ή λιγότερο συχνά, ακολουθήστε τις οδηγίες του αντ’ αυτού.
Άσκηση συγκράτησης γλώσσας (άσκηση Masako)
1. Τοποθετήστε το άκρο της γλώσσας σας ανάμεσα στα μπροστινά σας δόντια.
2. Καταπιείτε. Κρατήστε το άκρο της γλώσσας σας ανάμεσα στα μπροστινά σας δόντια όσο καταπίνετε.
Μπορείτε επίσης να χαλαρώσετε και να κινήσετε την γλώσσα σας προς τα πίσω στην κανονική της θέση ανάμεσα σε κάθε κατάποση.
Άσκηση εσκεμμένης κατάποσης
1. Τοποθετήστε το άκρο της γλώσσας σας ανάμεσα στα μπροστινά σας δόντια.
2. Καταπιείτε. Κρατήστε το άκρο της γλώσσας σας ανάμεσα στα μπροστινά σας δόντια όσο καταπίνετε.
Μπορείτε επίσης να χαλαρώσετε και να κινήσετε την γλώσσα σας προς τα πίσω στην κανονική της θέση ανάμεσα σε κάθε κατάποση.
Άσκηση χειρισμού κατάποσης Μέντελσον
1. Καταπείτε κανονικά, αλλά όταν νιώσετε τον λαιμό σας και το μήλο του Αδάμ να κινούνται προς τα επάνω, κάντε παύση για 2 δευτερόλεπτα πριν χαλαρώσετε στο τέλος της κατάποσης.
Για να κάνετε παύση κατά τη διάρκεια της κατάποσης, μπορείτε να προσποιηθείτε ότι κρατάτε την αναπνοή σας στη μέση της κατάποσης για 2 δευτερόλεπτα πριν χαλαρώσετε. Μπορεί επίσης να βοηθήσει εάν
τοποθετήσετε το χέρι σας ελαφρώς επάνω στον λαιμό σας για να νιώσετε πότε οι μύες μετακινούνται προς τα επάνω ή χαλαρώνουν κατά την κατάποση.
Άσκηση υπογλώσσιας κατάποσης
1. Αναπνεύστε προς τα μέσα (εισπνεύστε) και κρατήστε την αναπνοή σας.
2. Ενώ κρατάτε την αναπνοή σας, καταπιείτε.
3. Αναπνεύστε προς τα έξω (εκπνεύστε) αναγκαστικά ή βήξτε για να βγάλετε την ανάσα που κρατάτε.
Άσκηση Shake
1. Ξαπλώστε επάνω στο πάτωμα ή σε κρεβάτι.
2. Σηκώστε το κεφάλι σας ενώ κοιτάζετε τα δάκτυλα των ποδιών σας.
3. Απλώστε το κεφάλι σας προς τα πίσω.
4. Επαναλάβετε αυτή την κίνηση 30 φορές.
5. Στη συνέχεια, ανασηκώστε το κεφάλι σας. Κρατήστε το σε αυτή τη θέση για έως 60 δευτερόλεπτα ή για όσο περισσότερο μπορείτε. Κατόπιν, χαλαρώστε.
Ασκήσεις εύρους κίνησης (ROM) γλώσσας Άσκηση προέκτασης γλώσσας
1. Ξαπλώστε επάνω στο πάτωμα1. Βγάλτε προς τα έξω την γλώσσα σας όσο μπορείτε μέχρι να νιώσετε
καλή έκταση.
2. Κρατήστε τη εκεί για 5 δευτερόλεπτα.
Άσκηση σύμπτυξης γλώσσας
1. Τραβήξτε την γλώσσας σας εντελώς πίσω στο στόμα σας, σαν να κάνετε γαργάρα ή να χασμουριέστε.
2. Κρατήστε τη εκεί για 5 δευτερόλεπτα.
Άσκηση πλευρικής κίνησης της γλώσσας
1. Μετακινήστε την γλώσσα σας όσο πιο αριστερά μπορείτε ώστε να νιώσετε καλή έκταση της γλώσσας σας.
2. Κρατήστε τη εκεί για 5 δευτερόλεπτα.
3. Μετακινήστε την γλώσσα σας όσο πιο δεξιά μπορείτε μέχρι να νιώσετε καλή έκταση της γλώσσας σας.
4. Κρατήστε τη εκεί για 5 δευτερόλεπτα.
Άσκηση άκρου γλώσσας
1. Τοποθετήστε το άκρο της γλώσσας σας πίσω από τα επάνω σας δόντια ή επάνω στα ούλα σας.
2. Ενώ κρατάτε αυτή τη θέση, ανοίξτε το στόμα σας όσο πιο πλατιά γίνεται για 5 δευτερόλεπτα.
Άσκηση πίσω μέρους γλώσσας
1. Πείτε έναν δυνατό ήχο “κ” ή “κου”. Θα πρέπει να το κάνετε τραβώντας το πίσω μέρος της γλώσσας σας στο πίσω μέρος του λαιμού σας.
Ασκήσεις σιαγόνας
Ασκήσεις ενεργού εύρους κίνησης και διάτασης
Καθίστε ή σταθείτε όρθιος. Κρατήστε το κεφάλι σας ακίνητο ενώ κάνετε
αυτές τις εξετάσεις.
1. Ανοίξτε το στόμα σας όσο πιο ανοιχτό μπορείτε, μέχρι να μπορέσετε να νιώσετε καλή έκταση αλλά όχι πόνο (βλ. Εικόνα 2). Κρατήστε αυτή την έκταση για 10 δευτερόλεπτα.
2. Μετακινήστε την κάτω σιαγόνα σας προς τα αριστερά (βλ. Εικόνα 3).Κρατήστε αυτή την έκταση για 3 δευτερόλεπτα.
3. Μετακινήστε την κάτω σιαγόνα σας προς τα δεξιά (βλ. Εικόνα 4).Κρατήστε αυτή την έκταση για 3 δευτερόλεπτα.
4. Μετακινήστε την κάτω σιαγόνα σας κυκλικά προς τα αριστερά.
5. Μετακινήστε την κάτω σιαγόνα σας κυκλικά προς τα δεξιά.
Άσκηση ενεργής διάτασης
1. Τοποθετήστε τον αντίχειρά σας κάτω από τα επάνω μπροστινά σας δόντια.
2. Τοποθετήστε τον δείκτη του άλλου σας χεριού στα κάτω μπροστινά σας δόντια (βλ. Εικόνα 5).
3. Ανοίξτε το στόμα σας όσο πιο πολύ μπορείτε. Χρησιμοποιήστε τα δακτυλά σας για να δώσετε επιπλέον αντίσταση ώστε να μην κλείσει. Θα πρέπει να νιώσετε μία ελαφριά διάταση, αλλά όχι πόνο.
4. Κρατήστε αυτή την έκταση για 15 έως 30 δευτερόλεπτα.
Εάν ο ειδικός για την κατάποσή σας παρατηρήσει κάποιες αλλαγές στην ικανότητά σας να καταπίνετε, μπορεί να σας δείξει άλλες ασκήσεις ή τρόπους που θα σας βοηθήσει στην κατάποση κατά τη θεραπεία σας.
Διατροφικές οδηγίες
Η καλή διατροφή είναι σημαντικό μέρος της αντικαρκινικής σας θεραπείας. Εάν πονάτε ή δυσκολεύεστε να καταπιείτε:
- Μπορεί να μην είστε σε θέση να τρώτε αρκετό φαγητό. Αυτό μπορεί να σας κάνει να χάσετε βάρος και να έχετε λιγότερη ενέργεια.
- Μπορεί να μην είστε σε θέση να πιείτε αρκετά υγρά. Μπορεί να σας κάνει να είστε αφυδατωμένοι.
Ο ειδικός κατάποσής σας, η νοσοκόμα, ο ιατρός και ο κλινικός διατροφολόγος διαιτολόγος σας θα σας μιλήσουν για το τι θα πρέπει να τρώτε και να πίνετε κατά τη θεραπεία σας. Ο ειδικός για την κατάποσή σας
θα σας συστήσει τις σωστές υφές τροφών και υγρών. Όταν δοκιμάζετε νέα φαγητά και υγρά, βεβαιωθείτε ότι έχουν την υφή που συνιστά ο ειδικός για την κατάποσή σας.
Η ομάδα υγειονομικής περίθαλψης σας μπορεί επίσης να προτείνει να πίνετε συμπληρώματα διατροφής (όπως το Ensure ) για να παίρνετε περισσότερες θερμίδες. Μπορείτε να αγοράσετε συμπληρώματα διατροφής
στο κατά τόπους παντοπωλείο, φαρμακείο σας ή από το Διαδίκτυο.
Διαβάστε τους πόρους Καλή διατροφή στη διάρκεια αντικαρκινικής σας θεραπείας (www.mskcc.org/el/cancer-care/patient-education/eating-wellduring-your-treatment) and Eating Guide for Puréed Food and Mechanical
Soft Food Diets (www.mskcc.org/cancer-care/patient-education/pureed-andmechanical-soft-diets) για περισσότερες διατροφικές προτάσεις.
Διαχείριση της ξηροστομίας ή του παχέως σάλιου
- Δοκιμάστε τις ακόλουθες προτάσεις εάν η ξηροστομία ή το παχύρευστο σάλιο είναι πρόβλημα για εσάς:
- Πίνετε 8 έως 10 ποτήρια υγρών την ημέρα. Η καλή ενυδάτωση θα συμβάλει στην αραίωση του παχύρευστου σάλιου.
- Να έχετε μαζί σας ένα μπουκάλι νερό ή άλλα υγρά όταν δεν είστε στο σπίτι. Ρουφάτε από αυτό συχνά.
- Μασάτε τσίχλα χωρίς ζάχαρη ή ρουφάτε γλυκά χωρίς ζάχαρη. Μπορεί να κάνει περισσότερο σάλιο να ρέει.
- Χρησιμοποιείτε ένα υγραντήρα για να αραιωθεί το παχύρευστο σάλιο και εκκρίσεις.
- Ξεπλύνετε το στόμα σας συχνά κατά τη διάρκεια της ημέρας με μείγμα 1 λίτρου (περίπου 4,5 ποτήρια) νερό, 1 κουταλάκι του γλυκού αλάτι και 1 κουταλάκι του γλυκού μαγειρική σόδα. Μπορείτε να ρουφήξετε, να ξεπλύνετε ή να κάνετε γαργάρες με το μείγμα.
Στοιχεία Επικοινωνίας
Για περισσότερες πληροφορίες, επικοινωνήστε με έναν λογοθεραπευτή στο Κέντρο Ομιλίας και Ακοής του Memorial Sloan Kettering (MSK). Μπορείτε να επικοινωνήσετε με έναν ειδικό Δευτέρα έως Παρασκευή από τις 9:00 π.μ. έως 5:00 μ.μ. στο 212-639-5856
Το Κέντρο Ομιλίας και Ακοής βρίσκεται στο Memorial Hospital στη διεύθυνση:
1275 York Avenue (μεταξύ των οδών East 67 και East 68 ) Bobst Building 4 όροφος, Σουίτα 7 Νέα Υόρκη, NY 10065
Το Κέντρο Ομιλίας και Κατάποσης βρίσκεται στο Κτίριο David H. Koch στη διεύθυνση:
530 East 74 Street
16 όροφος, Σουίτα 11
Νέα Υόρκη, ΝΥ 10021
Για περισσότερες πηγές, επισκεφτείτε τη διεύθυνση www.mskcc.org/pe για να κάνετε αναζήτηση στην ψηφιακή μας βιβλιοθήκη.