Τι είναι χημειοθεραπεία;
Με τον όρο «χημειοθεραπεία» εννοούμε τη χρήση φαρμακευτικών παραγόντων με στόχο την καταστροφή (αναστολή της ανάπτυξης και του πολλαπλασιασμού) των καρκινικών κυττάρων.
Η συστηματική χημειοθεραπεία εισέρχεται στην κυκλοφορία του αίματος, ώστε να μπορεί να προσεγγίσει τα κυτταρικά προϊόντα του καρκίνου σε όλο το σώμα. Η χορήγησή της μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους, συνήθως όμως πραγματοποιείται με ενδοφλέβια έγχυση.
Εκτός της χημειοθεραπείας, υπάρχουν και άλλες μέθοδοι συστηματικής αντικαρκινικής θεραπείας. Αυτές περιλαμβάνουν τη στοχεύουσα θεραπεία, την ορμονοθεραπεία και την ανοσοθεραπεία. Συχνά χρησιμοποιούνται συνδυασμοί διαφορετικών μεθόδων για καλύτερη αποτελεσματικότητα.
Τα φάρμακα, οι συνδυασμοί τους και η δοσολογία τους εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως το είδος και το στάδιο του καρκίνου, τη γενική κατάσταση υγείας του ατόμου, καθώς και τις προηγούμενες θεραπείες που έχουν χορηγηθεί.
Με ποιους τρόπους δρα η χημειοθεραπεία;
Ανάλογα με τον τύπο και το στάδιο της νόσου, η χορήγηση της χημειοθεραπείας είναι δυνατό να βοηθήσει με τους παρακάτω τρόπους:
1/ συμβάλλοντας στην ίαση (οριστική εξάλειψη) του καρκίνου
2/ αναστέλλοντας την εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων σε άλλα σημεία του σώματος
3/ επιβραδύνοντας το ρυθμό ανάπτυξης του καρκίνου
4/ εξαλείφοντας καρκινικά κύτταρα που έχουν ήδη επεκταθεί σε άλλα σημεία (μεταστάσεις)
5/ παρηγορητικά, ανακουφίζοντας από τα δυσάρεστα συμπτώματα λόγω της ύπαρξης του καρκίνου.
Τι επιπτώσεις θα έχω από τη χημειοθεραπεία;
Πριν ξεκινήσετε χημειοθεραπεία, θα μιλήσετε με τον ογκολόγο σας. Εκείνος θα υποδείξει το πιο κατάλληλο πρόγραμμα θεραπείας και θα σας εξηγήσει τα οφέλη και τις παρενέργειες από τη χορήγησή της. Κατά την απόφαση για την έναρξη χημειοθεραπείας, θα σας ζητηθεί να δώσετε γραπτώς τη συγκατάθεσή σας.
Οι συνεδρίες της χημειοθεραπείας πραγματοποιούνται με εισαγωγή στην κλινική για ημερήσια νοσηλεία (ο ασθενής επιστρέφει στο σπίτι του το απόγευμα). Συνήθως, διαρκούν για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, διάρκειας εβδομάδων, μηνών, ή και περισσότερο. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να συνεχίζονται για όσο καιρό φαίνεται ότι υπάρχει όφελος στην πορεία της νόσου.
Μεταξύ δύο συνεδριών χημειοθεραπείας, υπάρχει ένα χρονικό κενό (ένα διάλειμμα), ώστε να έχει χρόνο ο οργανισμός να ανακάμψει πριν την επόμενη θεραπεία. Αυτό επιτρέπει στα υγιή κύτταρα να επανέλθουν στη φυσιολογική τους κατάσταση. Το διάστημα που μεσολαβεί από την αρχή κάθε θεραπείας έως και το τέλος του «διαλείμματος» καλείται «κύκλος χημειοθεραπείας». Ένα σύνολο κύκλων απαρτίζουν μία σειρά χημειοθεραπειών. Αυτή η σειρά συνήθως διαρκεί 3 μήνες ή και περισσότερο.
Ποιες είναι οι παρενέργειες της χημειοθεραπείας;
Οι ανεπιθύμητες ενέργειες από τη χρήση της χημειοθεραπείας είναι διαφορετικές σε κάθε άτομο. Εξαρτώνται από τον τύπο του καρκίνου, την εντόπισή του, τα φάρμακα και τις δόσεις στις οποίες αυτά χορηγούνται, καθώς και από παράγοντες που σχετίζονται με τον ασθενή.
Η πρόληψη και ο έλεγχος των ανεπιθύμητων ενεργειών είναι βασικό μέλημα της ιατρικής ομάδας που σας παρακολουθεί, οπότε καλό θα ήταν να ενημερώνετε τους γιατρούς σας για οποιοδήποτε σύμπτωμα αντιμετωπίζετε. Το συχνότερο σύμπτωμα από τη χρήση της χημειοθεραπείας είναι η κόπωση, δηλαδή το να αισθάνεστε κουρασμένοι ή εξουθενωμένοι κάποιες ώρες της ημέρας.
Άλλες παρενέργειες μπορεί να είναι ο πόνος σε διάφορες εντοπίσεις, τα έλκη (πληγές) σε στόμα και φάρυγγα, η διάρροια, η τάση για έμετο και ο έμετος, η δυσκοιλιότητα, καθώς και η πτώση του αριθμού κυττάρων του αίματος. Κάποια χημειοθεραπευτικά ενδέχεται να προκαλούν παρενέργειες από το νευρικό σύστημα, διαταραχές της μνήμης , αλλαγές στη σεξουαλική λειτουργία, αλλαγές στη γονιμότητα, απώλεια όρεξης, αλωπεκία (απώλεια μαλλιών), καθώς και καρδιακά προβλήματα. Στην πλειοψηφία τους, τα προβλήματα αυτά εξαφανίζονται με το τέλος των θεραπειών.
Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να συνεχίζονται, να επανέρχονται, ή να εμφανίζονται αργότερα. Κάποια από αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν διαταραχή στη λειτουργία κάποιου οργάνου, δυσκολία σκέψης/συγκέντρωσης ή διαταραχές μνήμης, ή άλλες διαταραχές του νευρικού συστήματος.
Πώς θα γνωρίζω εάν η χημειοθεραπεία στην οποία υποβάλλομαι έχει αποτέλεσμα;
Ο ογκολόγος σας θα σας εξηγήσει καταρχήν τι αποτέλεσμα αναμένεται να έχει η θεραπεία σας. Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια της θεραπείας, θα παρακολουθείστε κλινικά και με διάφορες αιματολογικές και απεικονιστικές (παρακλινικές) εξετάσεις. Ζητήστε του να σας εξηγήσει πώς ερμηνεύονται τα αποτελέσματα των διαφόρων εξετάσεων, και πώς αυτά αποτυπώνουν τη δράση της χημειοθεραπείας.
Η χημειοθεραπεία θα είναι η μοναδική θεραπεία που θα λάβω για τον καρκίνο μου;
Μερικές φορές, η χημειοθεραπεία είναι η μόνη θεραπεία που απαιτείται. Συχνότερα όμως, αποτελεί μέρος ενός θεραπευτικού πλάνου, που περιλαμβάνει και άλλες συνιστώσες, όπως η χειρουργική επέμβαση και η ακτινοθεραπεία. Και αυτό συμβαίνει επειδή η χημειοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί 1/ στη συρρίκνωση ενός όγκου πριν αυτός αφαιρεθεί χειρουργικά ή ακτινοβοληθεί (προεγχειρητική-‘neoadjuvant’ χημειοθεραπεία) ή 2/ μετά από το χειρουργείο ή την ακτινοβολία με στόχο την εξόντωση καρκινικών κυττάρων που έχουν τυχόν απομείνει (συμπληρωματική/επικουρική-‘adjuvant’ χημειοθεραπεία) 3/ σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες σε περίπτωση που ο καρκίνος επανεμφανισθεί.
Θα επηρεάσει η δική μου χημειοθεραπεία την οικογένειά μου;
Ο καρκίνος και οι παρενέργειες από τη χημειοθεραπεία δεν μεταδίδονται. Μπορείτε να έχετε κοντά σας την οικογένεια και τους φίλους σας. Η ιατρική ομάδα που σας παρακολουθεί θα σας δώσει οδηγίες προκειμένου να είστε ασφαλείς στο στενό σας περιβάλλον.
Κρατήστε τους δικούς σας ανθρώπους κοντά σας και ζητήστε τους να σας βοηθήσουν με πρακτικά ζητήματα της καθημερινότητας, όπως τις μετακινήσεις σας από και προς την κλινική για τις θεραπείες σας, τις δουλειές του σπιτιού κτλ. Σκεφτείτε ότι η οικογένειά σας ενδιαφέρεται για εσάς, και τους απασχολεί η πάθησή σας. Δείξτε στους δικούς σας ότι έχετε ανάγκη την υποστήριξή τους. Να είστε ειλικρινείς για τα συναισθήματά σας. Συνηθίστε να συζητάτε για τις εμπειρίες σας κατά τη διαδρομή της θεραπείας σας, ώστε μέσα από την κουβέντα να αισθάνεστε ότι έχετε πολύτιμους συμμάχους σε αυτή την προσπάθεια.
Σοφία Παπακάτσικα
Παθολόγος-Ογκολόγος